Günümüzde “Ahilik” esnafa özgü bir kavram olarak algılanmakta, Ahilik denilince esnaf, esnaf denilince de Ahilik akla gelmektedir. Ancak, bu kavramın günümüze ve geleceğe ışık tutan daha derin ve geniş anlamı da vardır.

            Ahilik, kelime olarak kardeş, eli açık, konuksever ve yiğit anlamlarına gelmektedir. Ahilik teşkilatı ise, Türkler arasında gelişip yaygınlaşan, sanatta, ticarette dayanışma ve yardımlaşmayı esas alan sosyo-ekonomik bir kurumdur.

            Ahiliğin, Türklerin İslamiyeti topluluk halinde kabul ettikleri yıllarda, Türk örf ve adetleri ile İslam inancını kaynaştırmak amacıyla geliştirilen bir düşünce sistemi ve yaşama tarzı olduğu söylenebilir. Bu düşünce ve yaşama tarzını benimseyenlere de “Ahi” denilmektedir.Ahi birlikleri ise Ahiler tarafından kurulup geliştirilen bir sivil toplum kuruluşudur.

            Ahilik, hem dünya ve hem de ahireti birlikte düşünen bir anlayışa sahiptir. Hiç ölmeyecekmiş gibi dünya, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalış hadisi de bu görüşü desteklemektedir. Ahilikte ekonomi bir araçtır ve bu aracın amaç haline getirilmesine izin verilmez. Sadece mal, servet ve kazanç için çalışmak hiçbir zaman kendi başına bir anlam taşımaz. Para kazanmak amaç haline gelirse amaç olan ahlaki değerler de araç haline gelir ki bu son derece ahlaki olmayan bir dünya görüşüne temel teşkil eder.

Ahiliğin kurucusu olarak bilinen Ahi Evran’ın hayatı ve şahsiyetinin kısaca açıklanmak istiyorum. Asıl adı Mahmud Nureddin, takma adı Nimetullah olan Ahi Evran, 1236 yılında Horasan’da doğdu.Kösedağ savaşından sonra Moğol baskısı ile Anadolu’ya göç eden Oğuz Türkleri arasında Ahi Evran’ın ailesi de vardı. Ailesi ile birlikte önce Konya’ya yerleşen Ahi Evran, oradan Denizli ve Kayseri’ye gitmiş, daha sonra Kırşehir’e yerleşmiştir. Fakir bir ailenin çocuğu olan Ahi Evran, önce bir demircinin yanında çalışmaya başladı. Daha sonra deri işlemeciliği sanatına girerek bu meslekte müstesna bir kabiliyeti olduğunu göstermiş, çalışkanlığı ve kabiliyeti sayesinde iki yılda kalfalığa geçmiştir. Ahilik konusunda Ahi Mahmud’dan ders almıştır. Ahi Evran usta olduktan sonra teşkilatta Ahi Şeyhi olarak görev aldı.Daha sonra Ahibabalığa yükseldi. Ahi birliklerini canlandırarak bütün Anadolu’da tanınan bir şahsiyet haline geldi. Osmanlı Devletinin kuruluşunda önemli rol oynayan binlerce Ahi yetiştiren Ahi Evran, 1329’da 93 yaşındayken ölmüştür. Kabri Kırşehirdedir

Ahilik düşüncesinin kurduğu Ahi Birlikleri'ni batıdaki ve doğudaki benzer teşkilatlardan ayıran özellik, din adamlarının da devlet adamlarının da Ahiler üzerinde herhangi bir etkisinin olmayışıdır. Bunun sonucu olarak Ahilik sivil toplum kuruluşlarının en eski bir modelidir.
Ahiler daima toplum yararına hizmet yapmışlardır. 2019 yılını yaşadığımız şu günlerde, Ahiliğin ahlak ve çalışmaya ait prensipleri kısaca Ahilik felsefesi, dünyamızda ilerleyen toplumların modeli olacaktır. Bu görüş bir kehanet değildir.

Bugün nasıl ki kalkınmış birçok ülkede Ahilik prensiplerinin izlerini görüyorsak, yarın da ilerlemiş toplumların yükselmesinde Ahilik ilkelerinin, önemli rol oynadığı görülecektir.

Ahilik anlayışı toplumda yaşayan fertleri birbirine yaklaştırmak ve aralarında dayanışma kurulmasını sağlamaktır.

Bir toplumda birlik ve dayanışmayı sağlayan en önemli unsur müşterek değerlerin korunması ile mümkündür. Türklerin Anadolu'da bin yıldan beri varlığını sürdürmelerindeki sır  Ahilik anlayışı içerisinde bu değerlere göstermeleridir.

Bu anlayışa göre din, dil, ırk farkı gözetmeksizin herkese eşit muamele yapılmıştır. Bir toplumda sosyal tabakalaşma olabilir. Kimi zengin, kimi fakir olabilir; fakat ikisi arasındaki fark fazla olmamalıdır. Ahilik zenginliğe karşı değildir. Çalışmak ve üretmek, alın teri ile kazanmak Ahilikte bir ahlak kuralıdır. Bunun için herkesin mutlaka bir mesleği ve işi olmalıdır. Ahilik, halkın sırtından geçinenlere, bir köşeye çekilip miskin miskin oturanlara,karşıdır.

Ahilikte iş ve meslek ahlakı, kabul edilmesi mecburi kurallar haline gelmiştir. Kendinden önce başkalarını düşünmek ve kollamak, hak ettiğinden fazlasını istememek, kanaat ve tevazu ölçüleri içerisinde "hırs" ve "tama"dan uzaklaşmak, kendi yeteneğine uygun bir işle meşgul olmak, sanatını mutlaka bir 3 üstaddan öğrenmek ve birliğin, beraberliğin korunması için dayanışma içerisinde bulunmak ahiliğin mutlaka uyulması şart olan ahlak kaideleridir. Bu kaideler, Ahileri tekke ve türbelerde çöreklenerek, el açıp halkın kutsal duygularını sömürerek onların sırtından bedava geçinen asalak zümrelerden ayıran farklardır. Ahiler yeniliğe açık insanlar olup, halka sanat, meslek ve genel bilgiler öğretmek için var güçleriyle çalışırlar. Bu bakımdan Ahiliğin eğitimcilere ışık tutacak önemli,özellikleri,vardır.

Ahilik sisteminde işyerinde çalışanlar ile çalıştıranlar arasında pek fark olmadığı gibi aralarında baba-oğul ilişkileri vardır. İşyeri aynı zamanda sanatın ve ahlakın öğretildiği bir okuldur. Burada üretilen mal, belli bir ihtiyacı karşılayacak şekilde kusursuz ve tam olarak üretilir. Emeğin karşılığı çalışanının alın teri kurumadan ödenir. İşyerlerinde çalışan ve çalıştıranlar dayanışma içerisindedir. Bu uygulama emek ve sermaye'nin barışık olduğu bir,model,oluşturur.

Modernizm hangi noktaya ulaşırsa ulaşsın, teknoloji hangi sınırları zorlarsa zorlasın, çağın adı atom çağı, uzay çağı, bilgi çağı, güç çağı... ne olursa olsun, “insan” olgusu var oldukça değişmeyen, değişmesi mümkün olmayan değerler vardır. Bu değerler manzumesi şu veya bu din, o veya bu millet, şuradaki veya buradaki devlet farkı olmaksızın topyekün insanlığın müşterek değerleridir. Dürüst olmak, çevreye faydalı olmak, iyi huylu olmak, doğru sözlü olmak, âdil olmak, munis ve merhametli olmak gibi insanî vasıflar; hürriyet, adalet, eşitlik gibi sosyal kazanımlar bu değerler manzumesinin ilk çırpıda akla gelen unsurlarıdır. Zamanın, ortamın ve türlü şartların tesiriyle bu değerler kimi devirlerde zayıflayabilir, hatta toplum nezdinde değersiz ve gereksiz şeyler olarak algılanmaya da başlanabilir. Bu durum, o değerlerin işlevini yitirdiğinin değil, o zihniyetteki toplumlarda bir sorun olduğunun göstergesidir.

Ahilikte eğitim sisteminin özelliklerini sıralayacak olursak;

1-    İnsanı bütün olarak ele almışlar, ona yalnız mesleki bilgi değil, dini, ahlaki ve içtimai bilgileri de vermeyi prensip haline getirmişlerdir.

2-    Teşkilata üye olmak için yalnız ilgili meslekten olma şartı aramamışlar, Ahilik ahlakına uymayı kabul eden herkesi üyeliğe almışlar.

3-    İş başında yapılan eğitimin, iş dışında yapılan eğitimle bütünleşmesini sağlamışlardır.

4-    Üyelerin en yetkili ilim adamlarında ders alarak her yönüyle yetişmelerini sağlamaya çalışmışlardır.

5-    Köylere kadar varan geniş bir teşkilat kurmuşlardır.

6-    Eğitimden, herkesin ücretsiz olarak faydalanmasını sağlamışlardır.

7-    Eğitimi, belirli bir noktada kesmeyip ömür boyunca devam ettirilecek bir faaliyet olarak düşünmüşlerdir.

Ahi birliklerinde mesleki eğitimle genel eğitim ve sosyal hayat iç içedir.Ahilikte yamak, çırak, kalfa ve usta olarak meydana gelen mesleki hiyerarşi, sanat ve meslekte gelişmenin ve yükselmenin de bir gereğidir.

Mesleki dayanışma üzerine kurulu, güzel ahlaka dayalı, üretimi standarda bağlayan ve ihtiyaca göre sınırlayan, sanatı geliştirmeyi ve dünyaya bırakmayı hedefleyen, nefis terbiyesini benimseyen, sevgi, saygı ve yardımlaşmayı öne çıkaran, insanı merkeze alan ve devleti koruyup kollayan Ahilik Kültürünün, daha canlı yaşanması temennisiyle sözlerime Ahi Evran’ ın şu sözüyle bitirmek istiyorum, HAK İLE SABIR DİLEYİP BİZE GELEN BİZDENDİR. AKIL-AHLAK İLE ÇALIŞIP BİZİ GEÇEN BİZDENDİR. Katılım ve katkılarınızdan dolayı hepinize teşekkür eder, saygılar sunarım.

Muharrem COŞKUN

                                                       Zonguldak Esnaf ve Sanatkarlar Odaları

            Birlik Başkanı